[responsivevoice_button voice=”Polish Female” buttontext=”Lektor”]
Transregionalne połączenie stanowi autostrada A4 z Drezna do Wrocławia, która prowadzi dalej po polskiej stronie do Krakowa. Ważne połączenia komunikacyjne tworzą drogi nr E94, 30, 296, 317, 352. Istotną rolę odgrywają także połączenia kolejowe: Drezno – Zgorzelec – Węgliniec – Wrocław, Zgorzelec – Lubań – Jelenia Góra, Węgliniec – Lubań – Jelenia Góra, Węgliniec – Zielona Góra.
Historia powiatu
Historia powstania powiatu zgorzeleckiego jest nierozerwalnie związana z kształtowaniem się państwowej granicy zachodniej. Dzisiejszy jej przebieg, to wynik ustaleń podjętych przez trzy mocarstwa na konferencji „Wielkiej Trójki” 4 lutego 1945 r., która odbyła się w Jałcie na Krymie. Zanim doszło do spotkania na Krymie, o przebiegu zachodniej granicy wypowiedziano się w Manifeście PKWN, gdzie po raz pierwszy określono przebieg granicy zachodniej Polski po wyzwoleniu, postulując szeroki dostęp do morza i oparcie granicy zachodniej na Odrze. Mocarstwa zachodnie były przeciwne przyznaniu Polsce zbyt wielkiego obszaru na zachodzie kosztem Niemiec, wypowiadając się za tym, aby granica Polski oparła się na Nysie Kłodzkiej, a nie Łużyckiej.
Wiosną 1945 r., jeszcze przed ostatecznym zakończeniem działań wojennych, rozpoczęła się akcja osiedleńcza na Ziemiach Odzyskanych. Ważną rolę w tym w czasie spełniało wojsko, które, po zakończeniu działań wojennych i kapitulacji Niemiec 8 maja 1945 r., podjęło akcję osadniczą. Rozpoczęto działalność gospodarczą, oświatową oraz administracyjną. Na ten cel wyznaczono 12 pogranicznych powiatów, w tym powiat zgorzelecki.
Wytyczenie granicy zachodniej w jej aktualnym kształcie miało miejsce na konferencji w Poczdamie 2 sierpnia 1945 r. W uchwałach poczdamskich w rozdziale Polska uzgodniono, co następuje: „Szefowie trzech rządów są zgodni co do tego, że zanim nastąpi ostateczne określenie zachodniej granicy Polski, byłe niemieckie terytoria na wschód od linii biegnącej od Morza Bałtyckiego bezpośrednio na zachód od Świnoujścia, i stąd wzdłuż rzeki Odry do miejsca, gdzie wpada zachodnia Nysa, i wzdłuż zachodniej Nysy do granicy czechosłowackiej, powinny znajdować się pod zarządem państwa polskiego i pod tym względem nie powinny być uważane za część radzieckiej strefy okupacyjnej Niemiec”.
W okresie 1945 – 1950 w powiecie zgorzeleckim funkcjonowało tzw. dzikie nazewnictwo miejscowości. W pierwszych dniach po zakończeniu II wojny światowej posługiwano się nazwą Zgorzelice. Współczesna nazwa Zgorzelca została ustalona przez Komisję Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych działająca przy Prezesie Rady Ministrów, a do użytku publicznego wprowadzona została na mocy rozporządzenia Ministra Administracji Publicznej i Ministra Ziem Odzyskanych z dniem 15 marca 1947 r. Należy zaznaczyć, iż współczesną nazwą Zgorzelec posługiwano się od 1946 r., kiedy to Rada Ministrów w rozporządzeniu z 20 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego ziem odzyskanych w par. 2 postanowiła: „Województwo Wrocławskie obejmuje powiaty: (…) zgorzelecki”. Po wyzwoleniu utrzymano zasadniczą koncepcję podziału terytorialnego z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Było to konsekwencją przyjęcia obowiązywania konstytucji marcowej, która dzieliła państwa na: województwa, powiaty i gminy.
W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. (Dz. U. Nr 28, poz. 177 z 1946 r.) w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych w par. 2 postanowiono: „Województwo wrocławskie obejmuje powiaty: (…) zgorzelecki”. Z tą datą na mapie administracyjnej kraju formalnie zaistniał powiat zgorzelecki. Pod względem administracyjnym powiat podzielono na dwie gminy miejskie: Zgorzelice Moys, Rychwald (Bogatynia) oraz 7 gmin wiejskich : Zgorzelec/ Podlasie, Rychwald (Bogatynia), Długojew (Dłużyna), Kaławsk (Węgliniec), Królewszczyzna (Działoszyn), Pinsk (Pieńsk), Ruszów.
Powiat zgorzelecki w obecnym kształcie administracyjnym funkcjonuje od 1 stycznia 1999 r. Art. 164 ust. 2 Konstytucji RP stanowi: inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. Ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym ustawodawca powołał do życia powiaty jako jednostki zasadniczego podziału terytorialnego, jednocześnie upoważniono Radę Ministrów do utworzenia powiatów w drodze rozporządzenia. Rada Ministrów rozporządzeniem z dnia 7.08. 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów (Dz. U. Nr 103, poz. 652) realizując konstytucyjny zapis o możliwości utworzenia innych jednostek samorządu terytorialnego, zadecydowała o utworzeniu powiatu zgorzeleckiego. W załączniku do rozporządzenia część I. Województwo Dolnośląskie poz. 25 jest zapisane: „Powiat zgorzelecki z siedzibą władz w Zgorzelcu obejmujący: 1. miasta: Zawidów i Zgorzelec, 2. gminy: Bogatynia, Pieńsk, Sulików, Węgliniec, Zgorzelec”.
Edukacja
System edukacji w Polsce obejmuje przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, policealne, artystyczne i inne. Nauka jest obowiązkowa od 7 do 18 roku życia. Działalność i organizacja systemu określone są w ustawie z dnia 7 września 1991 o systemie oświaty. Przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja prowadzone są przez gminy, natomiast szkoły ponadgimnazjalne przez powiaty.
Na terenie powiatu zgorzeleckiego znajduje się 5 szkół ponadgimnazjalnych, dla których jest on organem prowadzącym. Są to: Liceum Ogólnokształcące im. Braci Śniadeckich, Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. Emilii Plater, Zespół Szkół Zawodowych i Licealnych im. Górników i Energetyków Turowa w Zgorzelcu oraz Zespół Szkół Zawodowych w Bogatyni. Powiat prowadzi również Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy im. Marii Grzegorzewskiej. W Zgorzelcu znajduje się też Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Feliksa Nowowiejskiego, która mimo iż nie jest jednostką podległą powiatowi, ściśle z nim współpracuje, organizując koncerty i zapewniając oprawę muzyczną podczas różnych uroczystości.
Szkoły powiatowe posiadają atrakcyjną ofertę kierunków kształcenia. Do najchętniej wybieranych kierunków zawodowych należą: logistyka, informatyka, obsługa turystyczna, gastronomia, fryzjerstwo, hotelarstwo, energetyka, telekomunikacja oraz profile wojskowe i służby zdrowia. Młodzież chętnie wybiera także typ kształcenia ogólnego, którego wysoki poziom zapewnia dobry start na wyższe studia.
Kultura
Życie kulturalne regionu to nie tylko imprezy cykliczne odbywające się w poszczególnych miastach i gminach powiatu. Wszyscy zainteresowani historią tych terenów i zwyczajami mieszkańców, mogą odwiedzić dwa muzea i izbę regionalną. Utworzone w Węglińcu Muzeum Kresów Wschodnich gromadzi pamiątki z regionów, z których wywodzą się mieszkańcy przybyli na te tereny tuż po zakończeniu II wojny światowej. Mowa o kresowiakach z okolic Lwowa, Tarnopola i Stanisławowa, którzy założyli w miasteczku Koło Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Do najcenniejszych eksponatów muzeum należy półtorametrowa figura Matki Boskiej Niepokalanej z kościoła w Buczaczu.
Muzeum Łużyckie w Zgorzelcu, które znajduje się na odrestaurowanym Przedmieściu Nyskim, zajmuje się badaniem i dokumentowaniem dziejów, kultury i życia codziennego mieszkańców Polskich Górnych Łużyc. Stałą ekspozycję stanowi w pełni wyposażona izba łużycka z XVII/XVIII w. Na Przedmieściu Nyskim znajduje się także dom Jakuba Böhme – zgorzeleckiego mistyka, na cześć którego organizowane są „Jakuby”, czyli Święto Starego Miasta, odbywające się jednocześnie w Zgorzelcu i Görlitz. „Jakuby” klimatem nawiązują do początków miasta. Są spotkaniem z historią, tańcem, muzyką, teatrem i rzemiosłem.
Gromadzeniem zbiorów pochodzących z tego terenu zajmuje się też Szkoła Podstawowa w Działoszynie. W tutejszej Izbie Regionalnej zgromadzono przedmioty użytkowe, meble, dokumenty i fotografie obrazujące życie mieszkańców Działoszyna i okolicznych miejscowości na przestrzeni od XVIII do XX wieku.
Pielęgnowanie pamięci o kulturze, strojach ludowych i rzemiośle, potrawach regionalnych i obyczajach, w dużym stopniu zawdzięczać należy kołom gospodyń wiejskich. Natomiast lokalne zespoły folklorystyczne, jak: „Lasowianie” z Pieńska, „Jarzębina” z Zawidowa, „Podolanie” z Czerwonej Wody, „Żarki” z Żarek Średnich czy „Rozmaryn” z Bogatyni, są dobrze znane nie tylko mieszkańcom powiatu.
Wśród cyklicznych imprez kulturalnych, oprócz wspomnianych „Jakubów”, w Zgorzelcu jest organizowany Międzynarodowy Festiwal Piosenki Greckiej. Miasta Görlitz, Zgorzelec i Zawidów współorganizują znany mieszkańcom projekt – Via Thea. Podczas tego wydarzenia, przestrzeń miejska staje się sceną zarówno osobliwej poezji, jak i fantastycznej zabawy. Stowarzyszenie Kuźnia organizując kolejną edycję nietypowego, międzynarodowego festiwalu piosenki żeglarskiej – Granicznej Kuźni Szant, zapoczątkowało nową tradycję w powiecie. Natomiast Bogatynia jest idealnym miejscem dla koneserów jazzu, którego można posłuchać podczas corocznych Listopadowych Wieczorów Jazzowych oraz Hałda Jazz. Miasto jest także stolicą „łgarstwa” – od lat, we współpracy z ogólnopolskimi mediami, jest tu organizowany Turniej Małych Form Satyrycznych (Turniej Łgarzy).
Gospodarka
Z uwagi na bogate pokłady węgla brunatnego, dominującą gałęzią gospodarki w powiecie zgorzeleckim jest przemysł wydobywczy i energetyczny. Ponadto występują tu złoża żwiru, piasku i bazaltu. Najbardziej uprzemysłowionym miejscem powiatu jest Miasto i Gmina Bogatynia z filarami gospodarczymi regionu: PGE GiEK S.A. Oddział KWB „Turów” i PGE GiEK S.A. Elektrownią „Turów” z istniejącymi przy niej spółkami. Firmy te zatrudniają łącznie ok. siedem tysięcy pracowników. Z kolei Zgorzelec wydzielił w południowej części miasta tereny inwestycyjne, które zostały włączone do Kamiennogórskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej jako Podstrefa Zgorzelec. Aktywny udział w rozwoju gospodarczym powiatu ma, istniejący od 1948 roku, Cech Rzemiosł Różnych i Małej Przedsiębiorczości, instytucja zrzeszająca rzemieślników różnych specjalności oraz drobnych przedsiębiorców. Do największych prywatnych przedsiębiorców należy zgorzelecka firma Citronex, jeden z głównych producentów pomidorów szklarniowych oraz dystrybutorów bananów w Polsce. Na terenie powiatu działa również prężnie ZPPZ – Związek Pracodawców Powiatu Zgorzeleckiego, którego jedną z podstawowych zasad jest ścisła współpraca z samorządem lokalnym. Nowo powstały “Klaster Energii” to wspólna inicjatywa przedsiębiorców, jednostek sfery badawczo-rozwojowej, jednostek samorządu terytorialnego oraz wszelkich innych w tym instytucji otoczenia biznesu ukierunkowane na stałą współpracę na rzecz rozwoju lokalnej efektywności energetycznej oraz rozwoju lokalnych zasobów odnawialnych źródeł energii opartych o transfer wiedzy, wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w energetyce. Specyficzne położenie powiatu zgorzeleckiego, przy granicy z Czechami i Niemcami, stwarza doskonałe warunki do rozwoju przedsiębiorczości i handlu. Zgorzeleckie starostwo wychodzi naprzeciw potencjalnym inwestorom, pośrednicząc w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych.
